Recepcja teorii Kopernika i znaczenie odkrycia – ogólne wprowadzenie

Teoria Kopernika należy do grupy teorii kosmologicznych, tj. teorii, które opisują strukturę świata w jego największej skali.

Znaczenie takich teorii daleko wykracza poza czysto rozumianą naukę i dotyka m.in. teologii, filozofii oraz sztuki, gdyż podstawowe zręby teorii kosmologicznych stanowić mogą specyficzną mentalną scenę, na której przebiega ludzkie życie. Dzieje się tak dlatego, że człowiek unika swego rodzaju „próżni kosmologicznej”, polegającej na braku istnienia globalnego obrazu świata, stanowiącego podstawowy układ odniesienia w kulturze. Przed powstaniem teorii Kopernika panujące w ówczesnej kulturze europejskiej geocentryczne teorie astronomiczne zostały w średniowieczu mocno zintegrowane z całością kultury, nie tylko astronomią, fizyką oraz kosmologią, ale również teologią chrześcijańską, co znalazło swój wyraz w wielu dziełach artystycznych i literackich.

Rycina z dzieła Tychona de Brahe De mundi aetherei recentioribus phaenomenis opublikowanego w 1588 r.

Toteż ogłoszenie przez Kopernika jego teorii (mającej składową empiryczną, matematyczną oraz kosmologiczną) wywołało w XVI–XX w. jej bardzo złożoną recepcję w różnych dziedzinach kultury: w wąsko pojętej nauce (astronomia, fizyka), teologii chrześcijańskiej, filozofii (filozofia człowieka, filozofia społeczna), kosmologii (wizja świata i miejsce w nim człowieka) oraz sztuce. Recepcja ta miała inny przebieg w różnych dziedzinach kultury i zależna była od różnych czynników: zarówno czysto naukowych (fizyczno-astronomiczno-matematycznych), jak i filozoficzno-kosmologicznych oraz ideologiczno-religijno-teologicznych.

Literatura

1. Kokowski Michał, Kulturowy charakter wielkich zmian naukowych, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, t. 45: 2008, z. 1, s. 83–102.
2. Kokowski Michał, Różne oblicza Mikołaja Kopernika. Spotkania z historią interpretacji, Warszawa–Kraków 2009.