Pieniądz i ekonomia w czasach Kopernika

Czasy Kopernika to okres ważnych przemian gospodarczych Europy, a zwłaszcza dającego się coraz bardziej zauważyć dualizmu w rozwoju ekonomicznym Europy Zachodniej oraz Europy Środkowowschodniej.

W Europie Środkowej zaczyna wówczas uwidaczniać się coraz bardziej system gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej. Dominującą rolę w tym systemie odgrywała szlachta, starająca się różnymi metodami hamować inicjatywę gospodarczą innych grup społecznych. Dotyczyło to również miast, które z wyjątkiem ośrodków stołecznych (np. Praga, Kraków), miast portowych (np. Gdańsk, Szczecin, Królewiec, Ryga), czy też ważnych ośrodków handlowych (np. Wrocław), w swoim rozwoju ekonomicznym znacznie ustępowały wielu ośrodkom miejskim Europy Zachodniej.

Rewers medalu Edwarda Gorola z 1962 r. upamiętniającego wystąpienie Kopernika na sejmiku generalnym Prus Królewskich w Grudziądzu 21 III 1522. Na powierzchni medalu widoczne są podobizny monet funkcjonujących w czasach Kopernika w jego rodzinnych Prusach Królewskich. Muzeum Okręgowe w Toruniu.

Mimo jednak tych różnic da się wówczas zauważyć charakterystyczną dla wszystkich krajów rosnącą rolę pieniądza w życiu gospodarczym. Nic więc dziwnego, że zagadnienia monetarne stały się w czasach Kopernika jednymi z najważniejszych problemów ekonomicznych, którymi się zajmowano. Wraz z rozszerzeniem rynku światowego nastąpiły ważne zmiany w dziedzinie handlu międzynarodowego.

W ekonomii rodzi się też nowy kierunek, zwany bulionizmem, głoszący, że gromadzenie szlachetnych kruszców (złota i srebra) w kraju ułatwi rozwój handlu i zwiększy dochody państwa. Stąd coraz częściej w krajach Europy Środkowej dyskutowano na tematy monetarne, a zwłaszcza na temat tzw. „dobrej monety”. Psucie pieniądza uderzało bowiem w wiele grup społecznych, przede wszystkim w tych, którzy uczestniczyli w handlu międzynarodowym. Złe monety nie nadawały się jako środek płatniczy w handlu z innymi krajami.

W procesy społeczno-ekonomiczne, którymi Europa żyła na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, wpisywały się postulaty zgłaszane przez Kopernika w kwestii reformy monetarnej w Prusach, a także sformułowane przez niego prawo tzw. złego pieniądza.

Literatura

1. Bartkowiak Ryszard, Historia myśli ekonomicznej, Warszawa 2008.
2. Spychalski Gedymin, Myśl ekonomiczno-społeczna starożytności i średniowiecza, Łódź 2000.