Pobyt w Rzymie

Ogłoszone w kwietniu 1498 r. przez papieża Aleksandra VI uroczystości jubileuszowe 1500 roku ściągnęły do liczącego wówczas ok. 50 tysięcy mieszkańców Wiecznego Miasta ogromne rzesze pielgrzymów, wśród których nie zabrakło Mikołaja Kopernika oraz jego brata Andrzeja.

Obaj wzięli udział w celebrowanej przez papieża mszy w niedzielę wielkanocną, w której uczestniczyło około 200 tysięcy wiernych. Zachwycony taką liczbą osób współczesny kronikarz włoski Sigismondo d`Conti określił to wydarzenie jako „concursus Orbis in Urbe”, czyli spotkanie Świata w Rzymie. 

Zapewne siostrzeńcy Łukasza Watzenrodego podczas pobytu w Rzymie znajdowali się pod opieką dziekana warmińskiego, doktora dekretów Bernarda Scultetiego (zm. 1518), który od 1490 r. pracował w Kurii jako notariusz Roty Rzymskiej, a później został sekretarzem, kapelanem oraz pokojowcem papieskim. Przez wiele lat służył on także radą i pomocą prawną biskupowi Watzenrodemu, a nawet w 1499 r. ratował jego siostrzeńców, gdy „obyczajem studenckim” popadli w długi. Prawdopodobnie Sculteti umożliwił również Kopernikom odbycie praktyki prawniczej w kurii papieskiej. Poznał wówczas lepiej fascynacje astronomiczne Mikołaja, który wspólnie z profesorem bolońskim Dominikiem Marią Novarą przeprowadzał w 1500 r. w Rzymie obserwacje. Nie wykluczone, że Sculteti ułatwił także siostrzeńcowi Watzenrodego wygłoszenie wykładów z matematyki, które – jak wspominał później Jerzy Joachim Retyk – odbyły się „przy licznym napływie uczniów i w kole wybitnych mężów i mistrzów tej nauki”. Później też w 1512 r. Sculteti zachwalał ojcom soboru lateraneńskiego jego umiejętności i doświadczenie, przydatne w pracach nad reformą kalendarza juliańskiego. 

Miedzioryt Henryka Redlicha wedłług obrazu Wojciecha Gersona. Muzeum Okręgowe w Toruniu

W czasie krótkiego pobytu w Wiecznym Mieście Kopernik spędzał czas w towarzystwie polskiego kartografa Bernarda Wapowskiego i zapewne poznał bliżej obecnych na uroczystościach jubileuszowych profesorów uniwersytetu krakowskiego, Macieja z Miechowa (zm. 1523) oraz Stanisława Biela (zm. 1541). Chętnie też bawił w otoczeniu rodaków z Prus, przybyłych do Rzymu ze względu na udzielane odpusty (np. Fabian Luzjański), oraz studentów, którzy zdobywali doświadczenie w prawie. Mogli oni kształcić się w papieskiej szkole pałacowej (studium curiae) bądź na uniwersytecie (studium urbis), które w końcu XV w. przeżywały swoją świetność i uchodziły za ważne ośrodki kultury oraz studiów teologicznych i prawniczych. Praktyka w kurii rzymskiej stanowiła zawsze doskonałą szkołę przygotowującą do pełnienia różnorodnych godności duchownych, a zarazem ułatwiała dostęp do intratnych prebend i beneficjów. Przypuszczalnie właśnie wówczas Kopernik zaprzyjaźnił się ze spokrewnionymi ze sobą gdańszczanami Tiedemannem Giese oraz Maurycym Ferberem. Zaliczano ich równocześnie do kręgu protegowanych Bernarda Scultetiego i jemu też zawdzięczali kanonie fromborskie. Obaj gdańszczanie należeli później na Warmii do najbliższych przyjaciół astronoma. 

Nie wiadomo dokładnie, kiedy Kopernik opuścił Wieczne Miasto. Na pewno jeszcze 6 listopada 1500 r. obserwował tam zaćmienie Księżyca i prawdopodobnie wkrótce wrócił do Bolonii. Wiosną 1501 r. wyjechał jednak na Warmię, by prosić kapitułę o możliwość przedłużenia studiów. 

Literatura 

1. Biliński Bronisław, Tradizioni dell`astronomia polacca a Roma, Wrocław 1976, ss. 38–55. 
2. Borawska Teresa, Bernard Sculteti jako rzecznik interesów warmińskich w Rzymie na przełomie XV i XVI wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1972, nr 2–3, s. 343–360. 
3. Wojtyska Henryk Damian, Miłościwe lata. Dzieje Wielkich Jubileuszów Chrześcijaństwa (z udziałem Polaków), Olsztyn 2000.